Πέμπτη 10 Μαρτίου 2011

PARIS 1900. ΜΙΑ ΗΧΗΡΗ ΑΠΟΥΣΙΑ


Π. Λεμπέσης - "Προσωπογραφία γραίας"

Εδώ και αρκετούς μήνες ασχολούμαι με την ζωή και το έργο του Σαλαμίνιου ζωγράφου Πολυχρόνη Λεμπέση (1848-1913) στην προσπάθειά μου να συνθέσω την μονογραφία του, που ατυχώς δεν έχει ακόμη γραφτεί, αν και έχουν περάσει σχεδόν 100 χρόνια από τον θάνατό του. Ξεκαθαρίζω λοιπόν πως δεν είμαι και ο πλέον αντικειμενικός παρατηρητής. Και εξηγούμαι.

Επισκέφθηκα πριν λίγο καιρό την έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης ‘Paris 1900’ με την φιλοδοξία να αντικρίσω, πέρα όλων των άλλων εντυπωσιακών έργων, και την «προσωπογραφία γραίας» του Λεμπέση, μιας και ήξερα πως μέρος της έκθεσης παρουσιάζει τα ελληνικά έργα που είχαν εκτεθεί το 1900 στο Παρίσι. Μάλιστα, το τολμηρό αυτό έργο, που αποτελεί μια σπάνια ωδή στο γήρας, αγαπήθηκε ιδιαίτερα στην εποχή του, παρουσιάστηκε σε πολλές ελληνικές εκθέσεις των τελών του 19ου αιώνα, ενώ στο Παρίσι το 1900 έλαβε τον έπαινο¹ αποτελώντας έναν βασικό πυλώνα της ελληνικής συμμετοχής. Κι όμως, στην έκθεση της Πινακοθήκης, σκοπός της οποίας ήταν η αναπαράσταση των εκθεμάτων του ελληνικού ‘περιπτέρου’ στο Παρίσι, το έργο ατυχώς, δεν υπήρχε πουθενά .

Το επιχείρημα πως η προσωπογραφία του Λεμπέση είναι εκτός κλίματος μοντερνισμού, ατμόσφαιρα που επιθυμούν να χτίσουν οι διοργανωτές του ‘Paris 1900’, θα μπορούσε να γίνει πειστικό αν τα κριτήρια της επιλογής των ελληνικών έργων της έκθεσης ήταν καθαρά καλλιτεχνικά και σύμφωνα με το ανάλαφρο παριζιάνικο ύφος και το κίνημα του αρτ νουβώ.

Κάτι τέτοιο όμως δε φαίνεται να ισχύει διότι αν ίσχυε τότε πως εξηγούνται οι ηθογραφικοί πίνακες του Νικηφόρου Λύτρα ανάμεσα στα εκθέματα²; Ή με ποιο σκεπτικό η ηλικιωμένη με το εγγονάκι της, λαμπρό έργο του Ιακωβίδη, αντιπροσωπεύει καλύτερα την belle époque από την ηλικιωμένη του Λεμπέση; Θεωρώ πως εκκρεμεί μία απάντηση ως προς αυτό.

Και η απάντηση γίνεται περισσότερο επιτακτική αν σκεφτεί κανείς πως το συγκεκριμένο έργο του Λεμπέση βρίσκεται στην κατοχή της Εθνικής Πινακοθήκης από τότε που προσαρτίστηκε στις «αγκάλες» της η πλούσια συλλογή του Ευριπίδη Κουτλίδη και δεν θα κόστιζε τίποτα η μεταφορά του.

Αναρωτιέμαι λοιπόν, αν δεν παρουσιάζεται ο πίνακας στην έκθεση που αποτελεί δικαιωματικά φυσικό μέρος της, υπάρχει περίπτωση το τολμηρό και προωθημένο αυτό έργο, που φτάνει μέχρι το μεδούλι του ρεαλισμού, να εκτεθεί κάποια άλλη καλλιτεχνική στιγμή;

Φυσικά, η ήπια διαμαρτυρία μου δεν περιορίζεται στην αφάνεια απλά ενός μεμονωμένου έργου. Διαχρονικά, η αντιμετώπιση τού «σπουδαιότερου Έλληνα ζωγράφου»³, χαρακτηρίζεται από μεροληψία και αμέλεια, αν όχι εγκατάλειψη από τους φορείς του πολιτισμού. Φαίνεται ότι δεν έχει κατανοηθεί πλήρως το γεγονός πως ο Λεμπέσης αποτελεί τον «εισηγητή του αντιηρωικού στοιχείου στην ελληνική ζωγραφική» 4.


¹  Εφημερίδα ‘ΕΜΠΡΟΣ’, 12.8.1900, σελ. 1
²  Όπως πολλοί ιστορικοί της τέχνης έχουν σημειώσει, (Ν. Ζίας, Σ. Χρήστου, κ.λπ.) ο  
   γαλατάς του Λύτρα αποτελεί καλλιτεχνική επιρροή αν όχι κλοπή παλαιότερου έργου του
   Λεμπέση με τίτλο Το μεράκι του τσολιά που βρίσκεται στη Συλλογή Καλκάνη. Το  
   γεγονός αυτό ίσως αποτελεί και την εκκίνηση της χρόνιας διαμάχης μεταξύ Λύτρα και  
   Λεμπέση.
³  Βήμα, 26.7.1998
4  Μ. Στεφανίδης, Ελληνομουσείον

Σύρακας Σταμάτης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Χωρίς παρεξήγηση..

1.Κάθε ανάρτηση του blog εκφράζει μονάχα τον αρθρογράφο της_
2.Κάθε ιστορική αναφορά που παρατίθεται στο blog εχθρεύεται τις διαδρομές του πατριωτικού σπαραγμόύ ή της υπερηφάνειας._

.
Powered By Blogger